Heumen 10 mei 1940

Zeventien Nederlandse militairen sneuvelden bij Heumen op 10 mei 1940

Uit Trouw, 4 juni 1947

Gelezen in Overijsselsch dagblad van 4 juni 1947
Generaal Reijnders doet onthullingen….
Onthulling monument Heumen
Aan de brug over het Maas-Waalkanaal bij Heumen, op de plaats waar op 10 mei 1940 door de grenstroepen zware gevechten geleverd zijn, werd een monument onthuld ter gedachtenis van de gevallenen van het eerste grensbataljon van 26 R.I.
Generaal Reijnders wees er vervolgens op hoe Nederland op het leger bezuinigde, terwijl Hitler-Duitsland koortsachtig aan het bewapenen was. Zijn desbetreffende voorstellen hadden, althans aanvankelijk, al heel weinig succes.
Toen 10 mei 1940 de aanval begon, hadden de grenstroepen nauwelijks gelegenheid zich te verdedigen. Tot de belangrijkste toegangspoorten behoorden de bruggen bij Heumen, Malden en Hatert, waarop de Duitsers een felle aanval richtten. Ondanks verraad is er een volle dag heldhaftig gevochten tot laat in de namiddag, toen de Duitsers via de vernielde brug bij Hatert in de rug van onze stellingen waren gekomen.
Zeventien Nederlanders waren gesneuveld.

Uit Trouw, 4 juni 1947

Marinus Snijder, sergeant                              Egbert Nicolaas Kotten, korporaal

en de soldaten:

Riemt Wirtjo Groen                                                      Willem Leo Hubert Geerits

Petrus Cornelis den Hoedt                                          Gerardus Koster

Christianus Wilhelmus van de Poel                         Theodorus Johannes Reckman

Johan Bernard  Schomaker                                        Hendrik Jan Schapink

Hermanus van der Vlis                                                Hendricus Johannes van de Laar Hendrikus Johannes Vos

 

Jacob Postma
Jacob Postma werd geboren te Batavia (Ned. Indië) op 20 december 1896 als zoon van Jacob Postma en Hendrica Adriana Oudkerk Pol en overleed te Heumen op 10 mei 1940. Hij trouwde te ’s-Gravenhage op 1 september 1923 met Jeanette Verschoor.
Reserve kapitein 3-I-26R.I.

Zuidfront-holland 1940:
“Spoedig waren de Nederlanders achter de brug echter in het geweer gekomen en beschoten het sluis- en brugcomplex met hun wapens. Vanaf dat moment zou de strijd in alle hevigheid urenlang blijven woeden.
Onderwijl was de compagniescommandant door het bataljon geïnstrueerd dat de brug moest worden opgeblazen. Hij stuurde een ordonnans naar de brug met die mededeling, maar die was spoedig terug met het bericht dat er geen doorkomen aan was. De kapitein was zich inmiddels van het hevige schieten ook bewust geworden, en besloot direct naar de brug te vertrekken. Hij sprong op de fiets en reed de hoofdweg richting brug op, ondanks de waarschuwing van zijn ordonnans dat de weg onder vuur lag. De onverschrokken kapitein reeds desondanks, door de ordonnans vergezeld, stevig door richting de brug. De Duitsers waren de brug echter al over en hadden met enkele manschappen de oostelijke zijde van het veld ten westen van het kanaal al bezet. Vermoedelijk was het een van de Duitse schutters aldaar die de kapitein op enkele honderden meters van de brug met een welgemikt schot dodelijk trof. De kapitein stierf met de dramatische woorden op zijn lippen ‘maar laat dan toch de brug springen’.”

Gelezen in Nieuwsblad van het Noorden, 22 mei 1940:
Dr. J. Postma
Te Enschede is het droevig bericht ontvangen dat dr. J. Postma, die met 1 september a.s. zijn functie als directeur van de Hogere Textielschool aldaar zou aanvaarden, op vrijdagmorgen 10 mei bij Heumen (nabij Nijmegen) is gesneuveld.
Dr. Postma werd in 1896 te Batavia geboren. Hij bezocht het gymnasium te Gouda en te Den Haag en studeerde aan de Rijksuniversiteiten te Leiden en Groningen. In 1920 was de heer Postma assistent aan de universiteit te Groningen en van 1922-1924 aan de universiteit te Leiden.
Van januari 1925-juli 1931 was dr. Postma leraar bij het Middelbaar Onderwijs in Nederlands Indië; van 1929-1931 was hij plaatsvervangend directeur der Wis- en Natuurkunde-afdeling van de Algemene Middelbare School te Jogjakarta.
Van 1931-1935 was dr. Postma leraar aan het Gymnasium te Assen, terwijl hij van 1935 tot 1939 leraar was aan de Rijks H.B.S. te Utrecht.

Jan Jonker

Jan Jonker werd geboren te Avereest op 7 augustus 1917 als zoon van Hendrik Jonker en Magrita Johanna Esterhof en overleed te Heumen op 10 mei 1940. Hij werd begraven op de Grebbeberg.
Vaandrig 3-1-26 R.I.

Zuidfront-holland 1940:

“In het wachtlokaal waren onderwijl diverse krijgsgevangenen verzameld, en dat zou hen niet al te best bekomen. De intacte brug werd namelijk spoedig doelwit voor de 8-staal en de mortieren. De 8-staal stond in een open opstelling op het veld, en aangezien dit museumstuk geen pantserschild had, betekende dit dat de bediening zich bij ieder schot bloot moest geven. Na enkele schoten – waarvan eentje rechtstreeks tegen de opbouw van de brug [kennelijk dacht men in alle naïviteit de stevige brug met het zwakke geschut te kunnen vernielen] – moest men onder het Duitse vuur het bedienen staken. De mortieren daarentegen stonden beter opgesteld, en zij waren het die het brugcomplex onder een effectief vuur namen. Het betekende voor de Duitsers het einde van de expansie van hun kleine binnendringen. Ze moesten zich dekken tegen de detonaties van de 8 cm granaten op en rond de brug. Het betekende echter ook dat enkele Nederlandse krijgsgevangenen gewond raakten door dit vuur. Bovendien raakte het wachtlokaal in brand. Hierop werden de Nederlandse gevangenen naar het gebouwtje van de Politietroepen vervoerd, maar spoedig ontploften hier vlak naast twee mortiergranaten die naast enkele slachtoffers aan Duitse kant, drie Nederlanders troffen. De luitenant van Loosbroek raakte zwaar gewond, net als de vaandrig Jonker, die later aan zijn verwondingen zou overlijden. Soldaat van der Poel was op slag dood.”

“Eenvoudig van aard verrichtte Jan Jonker zijn dienst met opgewektheid, zonder ooit zijn persoon op de voorgrond te stellen. Bij de aanvang van de oorlog was hij bij de Heumense brug en is bij het eerste treffen met de vijand gevallen. Vaandrig Jonker is gevallen bij de vervulling van zijn plicht.”

 

Jan van der Wal

Jan wordt geboren op 21 november 1912 in Enschede als zoon van Geert van der Wal en Gesina Gerritzen en woonde in Goirle.
Als in het najaar van 1939 de oorlogsdreiging voor Nederland sterk toeneemt, wordt hij als eerste luitenant der reserve onder de wapenen geroepen en ingedeeld bij 3-I-26 Regiment Infanterie. Begin mei 1940 is Jan met zijn eenheid gelegerd in Heumen voor de verdediging van het Maas-Waalkanaal.

De vuurproef van het grensbataljon door E.P. Weber:
Op 10 mei 1940 valt het Duitse leger Nederland binnen en komt het direct tot felle gevechten langs het kanaal. Het zwaarst wordt er gevochten om de hefbrug bij Heumen. Diezelfde dag onderneemt Jan met luitenant E. Gastman en een klein peloton een poging om de Duitsers langs het kanaal te verdrijven. In een bootje, met een lichte en een zware mitrailleur, steken ze het kanaal over en trekken aan de overkant op naar de brugwachterswoning. De ene na de andere schuilplaats wordt ingenomen, de Duitsers verjagend met handgranaten en pistoolvuur. Terwijl de lichte mitrailleur voor het geven van dekkingsvuur wordt achtergelaten bij de woning, trekken de luitenants met twee soldaten verder, de zware mitrailleur meesleurend. Deze wordt even verderop in een kuil opgesteld. Zodra de soldaat er het vuur mee wil openen, wordt hij in zijn schouder getroffen. Jan neemt zijn plaats in, maar wordt dan onmiddellijk in het hoofd getroffen en overlijdt enkele ogenblikken later. Gastman ziet dat de post onhoudbaar is en trekt zich met de overgebleven korporaal noodgedwongen terug.
Jan is 27 jaar geworden en wordt in zijn geboorteplaats Enschede begraven.

Voor zijn moedige poging de Duitsers bij het kanaal te verdrijven, wordt hem postuum het Bronzen Kruis toegekend.

Bronzen Kruis
Ingesteld bij K.B. van 11 juni 1940 voor diegenen die zich onderscheiden hebben door moedig of beleidvol optreden tegenover de vijand.

Marinus Snijder

Marinus Snijder werd geboren te Steenwijk op 7 juli 1916 als zoon van Hendrik Snijder en Hendrika Kist en overleden te Wijchen op 10 mei 1940. Hij trouwde met Grietje van Dijk.
Marinus was sergeant 3-1-26R.I. Hij is bij het binnenvallen van de Duitsers op 10 mei 1940 zodanig gewond geraakt bij het Maas-Waalkanaal te Heumen dat hij nog diezelfde dag om half elf  ’s avonds  in het St.-Josphgesticht in Wijchen  overleed. Hij werd op 14 mei 1940 begraven op de begraafplaats van de Ned. Hervormde Kerk in Wijchen en later herbegraven te Steenwijk.

 

Egbert Nicolaas Kotten

Egbert Nicolaas Kotten werd geboren te Amsterdam op 23 juni 1908 als zoon van Nicolaas Kotten en Anna Maria de Graaf en overleed te Heumen op 10 mei 1940. Hij was getrouwd met Margaretha Magdalena Derksen.
Korporaal 3-1-26 R.I.

Begraven op het Ereveld Loenen.

 

Riemt Wirtjo Groen 

Riemt Wirtjo Groen is geboren te Bellingwolde op 26 juni 1917 als zoon van Geerd Groen en Engelina Nieuwbeerta en overleed te Heumen op 10 mei 1940. Hij trouwde met Teelke Geerdsema.
Soldaat 3-1-26 R.I.
Begraven te Bellingwolde.

 

Willem Leo Hubert Geerits

Willem Leo Hubert Geerits werd geboren te Blerick op 31 januari 1909 als zoon van Jacobus Geerits en Willemina van den Homberg en overleed te Heumen op 10 mei 1940.
Soldaat 3-1-26 R.I.
Begraven te Blerick, herbegraven op de Grebbeberg.

Nieuw Venlosche Courant, 21 juni 1940
Blerick
Begrafenis van W.L.H. Geerits
Onder geweldige belangstelling vond donderdag l.l. de plechtige begrafenis plaats van de soldaat W.L.H. Geerits, in leven mitraillist bij 3-I.26 R.I. en gesneuveld op 10 mei voor zijn vaderland in een kazemat te Heumen aan de Maaslinie.
De gezongen Requiemmis werd opgedragen door de weleerwaarde heer pastoor Leenaerts met assistentie van pastoor Craborn en kapelaan Janssen.

Na de H. Mis zette de stoet zich in beweging in de richting van het kerkhof. Het lijk werd voorafgegaan door een detachement militairen, samengesteld uit vrijwel alle delen van het leger en vloot, onder commando van de sergeant-majoor Hoffman. Daarna volgde de lijkwagen, waarin de kist gedekt was door de Nederlandse driekleur, waarop de helm van de gesneuvelde rustte.
Daarachter volgden de familieleden, deputaties van verenigingen waarvan de overledene lid was.

Aan het graf werd de absoute verricht door de zeereerwaarde heer pastoor Leenaerts. Terwijl de kist in de groeve werd gelaten brachten de militairen hun gevallen kameraad het militair saluut.
Het was een aangrijpende plechtigheid.

 

Petrus Cornelis den Hoedt

Petrus Cornelis den Hoedt werd geboren te Den Haag op 14 januari 1910 als zoon van Johannes Wilhelmus Frederik den Hoedt en Anna Maria Gerardina Zuiderwijk en overleed te Heumen op 10 mei 1940. Hij was getrouwd met Johanna Catharina Maria Geurse.

Hij werd postuum onderscheiden met het Oorlogsherinneringskruis met de gesp Nederland mei 1940.

Hij werd herbegraven op het militair ereveld Grebbeberg te Rhenen.

 

Gerardus Koster

Gerardus Koster werd geboren te Haarlem op 19 november 1904 als zoon van Gerardus Koster en Jeanette van de Pieterman en overleed te Heumen op 10 mei 1940. Hij was gehuwd met Adriana Brandt.
Soldaat 3-I-26 R.I.
Herbegraven op het ereveld Loenen.

 

Christianus Wilhelmus van de Poel

Christianus Wilhelmus van de Poel werd geboren te Ravenstein op 25 januari 1908 als zoon van Martinus Gerardus van de Poel en Clara Maria Dekkers en overleed te Heumen op 10 mei 1940. Hij was gehuwd met Geertruda Johanna van de Kamp.

Brabantse gesneuvelden-BHIC:
Als in de loop van 1939-1940 de oorlogsdreiging ook voor Nederland sterk toeneemt, wordt Christianus als soldaat der infanterie onder de wapenen geroepen en gelegerd bij Heumen aan het Maas-Waalkanaal.
Op 10 mei 1940 valt het Duitse leger binnen. Om de hefbrug bij Heumen echter onbeschadigd in handen te krijgen, wordt teruggevallen op een list. Een peloton van dertig Duitse soldaten hijst zich in burgertenue en laat zich als Duitse deserteurs door Nederlandse marechaussees, die de situatie niet verdacht vonden, over de brug leiden. Eenmaal aan de overkant wordt de brug weer opgehaald en verzamelt de groep zich rond kazemat 8.
Als enkele Nederlandse militairen op hen af komen om hen verder westwaarts te begeleiden, trekken de Duitsers plotseling geweren en granaten tevoorschijn en beginnen in het wilde weg te schieten. De Nederlandse militairen herstellen snel van hun verrassing en zetten de tegenaanval in. Er breekt een felle veldslag uit aan de westzijde van de brug. In het gevecht weten de Duitsers drie Nederlandse militairen krijgsgevangen te nemen: luitenant Van Loosbroek, vaandrig Jonker en Christianus van de Poel.
De Nederlandse militairen proberen de brug met artillerievuur te vernietigen, maar het zware, gedateerde kanon richt vooral in de omgeving veel schade aan; de brug houdt stand, maar de Duitsers moeten dekking zoeken. Nadat het wachtlokaal met de drie krijgsgevangenen in brand is geschoten, worden ze overgebracht naar het gebouw van de Politietroepen. Spoedig ontploffen ook hier Nederlandse mortiergranaten die naast enkele Duitsers ook de drie Nederlanders treffen. De luitenant en de vaandrig raken zwaargewond; vaandrig Jonker zou later aan zijn verwondingen bezwijken. Christianus van de Poel wordt op slag gedood. Hij is 32 jaar geworden en vindt zijn laatste rustplaats op Militair ereveld Grebbeberg.

 

Theodorus Johannes Reckman

Theodorus Johannes Reckman werd geboren te Arnhem op 31 augustus 1888 als zoon van Theodorus Johannes Reckman en Engelina Johanna Swaaben en overleed te Heumen op 10 mei 1940. Hij trouwde te Nijmegen op 5 oktober 1917 met Adriana Johanna van der Linden. Beroep marechaussee.
Hij zou op 10 mei ’40 door Duitse militairen gekleed in uniformen van de Nederlandse marechaussee gevangen zijn genomen en is gesneuveld door een granaatontploffing bij de brug bij Heumen.

Theodorus Johannes Reckman is begraven op de Nederlands Hervormde begraafplaats te Groesbeek.

 

Johan Bernard Schomaker

Johan Vernard Schomaker geboren te Onstwedde op 5 februari 1908 als zoon van Johannes Bernardus Schomaker en Anna Willemina Poker en overleden te Heumen op 10 mei 1940. Hij was gehuwd met Maria Kamphuijs.
Johan Bernardus Schomaker, geboren in 1902, woonde in de meidagen van 1940 met zijn vrouw Maria en hun drie kinderen in Musselkanaal. Vanwege de oorlogsdreiging werd hij gemobiliseerd. Op 10 mei werden hij en de andere leden van zijn regiment om de bruggen in en rond Heumen, bij Nijmegen, te verdedigen tegen de oprukkende Duitsers.

,,Er werd daar hard gevochten en aan Nederlandse zijde sneuvelden 17 mensen, onder wie Johan Schomaker’’, vertelt Smit. ,,Hij behoorde dus bij de eerste slachtoffers van de oorlog in ons land. Hij werd in eerste instantie begraven in de buurt van Heumen. Op 2 juli 1940 werd hij herbegraven op de Rooms-Katholieke begraafplaats bij de Antoniuskerk die nu tot de Parochie van het Heilig Kruis behoort. De Last Post werd toen ook gespeeld.’’

 

De Noord-Ooster, 4 juli 1940
Musselkanaal, 4 juli
Bij het verdedigen van zijn Vaderland aan het Maas-Waalkanaal sneuvelde 10 mei j.l. Johan Bernard Schomaker uit Musselkanaal.
Aanvankelijk ter aarde besteld te Heumen (Gld.) werd het stoffelijk overschot later overgebracht naar Musselkanaal en onder zeer grote belangstelling van de zijde der ingezetenen ter aarde besteld.
De baar, toegedekt door de nationale driekleur waarop de helm van de overledene lag en een prachtige krans houdende ‘een laatste groet van hen die weerom kwamen’, was opgesteld in het parochiehuis.
Te ongeveer 9½ uur vormde zich de stoet op weg naar de R.K. kerk. De stoet werd voorafgegaan door grootverlofgangers in burger uit onze plaats. Dan volgde de baar, gedragen door wapenbroeders waarbij zich de familie aansloot en een rij van circa 700 belangstellenden.
De gezongen uitvaart vond plaats in de parochiekerk van de H. Antonius te Musselkanaal. Pastoor Waterkamp hield een toespraak.
Na de beëindiging van het liturgische gedeelte op het kerkhof, sprak burgemeester Gerrits. Deze wilde de gevallene eren, want hij gaf het hoogste namelijk zijn leven en met hem, aldus spreker eren wij allen die vielen. Aan dit graf voelen wij ons allen één. Wat ons ook scheidde, hier zijn we één. Spreker besloot met woorden van troost tot de weduwe.
De heer Grol dankte namens de familie voor de betoonde belangstelling.

 

Hendrik Jan Schapink

Hendrik Jan Schapink werd op 28 mei 1919 geboren te Rijssen als zoon van Hendrikus Schapink en Berendina Zijthof en overleed te Heumen op 10 mei 1940.
Rang reserve 1^e luitenant.

Tijdens de mobilisatie in 1939 in militaire dienst, ingedeeld bij 1-26 RI afdeling PAG Compagnie. Dit was een grensbataljon, gelegerd langs het Maas-Waalkanaal. Bij de eerste Duitse aanvallen bij Heumen bezetten de Duitsers deze brug. Het bataljon ging in de tegenaanval, Schapink maakte deel uit van de sectie die de brug moest heroveren en de Duitsers terug moest dringen. Hij werd door een schot in de borst getroffen.
Enkele soldaten namen de zwaargewonde Hendrik Jan mee terug, omdat het terrein zwaar onder vuur lag en er geen ziekendragers of verplegers in de buurt waren. Een sergeant en een korporaal schreven zijn laatste wilsbeschikking op waarna Schapink overleed. Hij werd begraven in een veldgraf.

Weken later werd Hendrik Jan opgegraven en overgebracht naar Rijssen, waar hij op 6 juli 1940 werd herbegraven.

Gelezen in Twentsch dagblad Tubantia en Enschedesche courant, 9-7-1940:
Rijssen
Droeve plechtigheid
Op de oude begraafplaats alhier is zaterdag het stoffelijk overschot van de militair H.J. Schapink, die in de eerste oorlogsdagen voor het vaderland sneuvelde en aanvankelijk te Heumen werd begraven, ter aarde besteld. De deelneming der burgerij was buitengewoon groot en een lange stoet volgde de baar. Bloemen en de helm van de gesneuvelde dekten de baar. Er was onder meer een groot bloemstuk van de firma Ter Horst & Co, bij welke firma de overledene op het fabriekskantoor werkzaam was.

 

 

Soldaat Schapink was het eerste Rijssense oorlogsslachtoffer. Hij werd voor zijn optreden postuum beloond met het Bronzen Kruis.

 

Hermanus van der Vlis

Hermanus van der Vlis, geboren te Utrecht op 2 mei 1919 als zoon van Hermanus Lambertus van der Vlis en Elisabeth Johanna de Groot en overleden te Heumen op 10 mei 1940.
Rang korporaal St. II G.B.

Om 07.30 uur op 10 mei 1940 werd vriend en vijand verrast door een argeloos oprijdende vrachtwagen. Hierin zaten twee mannen van staf 11GB die opdracht hadden (!) de brug op te blazen. Ze waren zich kennelijk niet bewust van de Duitse bezetting, want pas vlak voor de brug stopte de wagen en trachtte de chauffeur te keren. Hierop werd aan Duitse zijde gereageerd en een salvo trof de auto. De chauffeur [korporaal H. van der Vlis] werd op slag gedood. Zijn bijrijder, luitenant der genie Vroom, wist later te ontsnappen en zich te herenigen met zijn eenheid.

Hendricus Johannes van de Laar

Hendricus Johannes van de Laar, geboren te Uden op 13 februari 1909 als zoon van Johannes van de Laar en Maria van de Burgt en overleden te Nijmegen op 12 mei 1940.

Brabantse gesneuvelden-BHIC:
Als dienstplichtig soldaat moest  Van de Laar op 10 mei 1940 voedsel rondbrengen aan de militairen in Nijmegen, die in Hatert het Maas-Waalkanaal verdedigden. Hij werd er beschoten bij de Duitse aanvallen op het kanaal. Zwaargewond werd hij naar het Canisiusziekenhuis getransporteerd, waar hij twee dagen later overleed.

Hij werd begraven op Vredehof te Nijmegen.

 

 

De zeventiende gesneuvelde bij het Maas-Waalkanaal is niet bij de Heumense brug gesneuveld maar bij de Hatertse brug.

Arnold Joseph Marie Willenborg

Arnold Joseph Marie Willenborg, geboren te Venlo op 22 augustus 1917 als zoon van Cornelis Johannes Willenborg en Johanna Josephina Henrica Paulina van Liebergen en overleden te Wijchen op 10 mei 1940. Begraven te Wijchen en herbegraven op het R’K’kerkhof te Venlo.

Hij was  soldaat van het eerste bataljon van het 26^ste Regiment Infanterie van het Nederlandse leger. Hij sneuvelde op 10 mei 1940 bij de gevechten om de brug te Hatert (gemeente Nijmegen). Volgens een lijst van gesneuvelde/vermiste militairen uit Venlo was hij soldaat in het Regiment Wielrijders. Volgens de herinneringen van Paul Rutjes uit Wijchen werd zijn vermoedelijk door een granaat getroffen lichaam gevonden op een heuvelrug op de Diervoort op de grens van Nijmegen en Wijchen en vervolgens naar Wijchen gebracht en begraven.

 

Het monument

Aan het Maas-Waalkanaal, in het bijzonder in het zuidelijk gedeelte daarvan, heeft een hevige strijd gewoed. Men behoeft slechts de sterk gehavende kazematten aldaar te bezichtigen om zich een denkbeeld van die strijd te vormen.
Om deze reden is er een comité uit de burgerij in juni 1940 samengesteld dat zich ten doel stelt om voor de gesneuvelden bij het Maas-Waalkanaal een gedenkteken op te richten. Het gedenkteken zal worden vervaardigd door de Heumense beeldhouwer Jacques Maris. De voorstelling bestaat uit een vrouw die deelnemend neerziet op een op haar schoot neerliggende gesneuvelde. Het is moeder aarde die haar zoon beweent.